Leman Lakmaker

Vanochtend heb ik “Voorbij de Blauwbrug” van Joosje Lakmaker uitgelezen. Het is het verhaal van haar joodse grootvader, Leman Lakmaker. Het verhaal beschrijft op een mooie manier hoe Leman Lakmaker zich rond 1900 ontworstelde aan zijn orthodoxe joodse milieu en de overstap maakte naar de sociaal-democratie van de SDAP. Later zou hij die partij verlaten om zich aan te sluiten bij de linksere OSP, maar de vraag is wie van mening veranderde, Leman Lakmaker of de SDAP.

Leren, ambitie en literatuur waren de motoren van de emancipatie van Leman Lakmaker. Hij was een opstrever, zoals dat toen heette. Hij ontwikkelde zich en ontworstelde zich daarmee niet alleen aan de beperktheid van zijn achtergrond, maar ook – zij het maar net - aan de armoede die kenmerkend was voor het Joodse ghetto achter de Blauwbrug. Hij en zijn familie waren geen Joden, ze waren socialisten!

Cynisch is dan weer dat, hoezeer hij ook was geassimileerd in de Nederlandse maatschappij, hij en zijn familie na de Duitse inval van 1940 weer Joden waren. Het is het risico van iedereen die integreert in een samenleving: als ze een zondebok zoeken maken ze je weer tot buitenstaander. Dat Leman Lakmaker uiteindelijk nooit een jodenster heeft gedragen, stemt dan weer een heel klein beetje tevreden. Hij heeft zich niet tot buitenstaander laten maken!