Het Nieuwe Aanbesteden II

Maatschappelijk Aanbesteden is het nieuwe ding. Maar omdat je er alle kanten mee uit kunt, lijkt Het Nieuwe Aanbesteden mij een beter begrip. Kun je ook alle kanten mee uit, maar het bekt een stuk lekkerder. Wat zou er allemaal aan maatschappelijke vernieuwing kunnen plaatsvinden onder vlag van Het Nieuwe Aanbesteden?

De maatschappij er bij betrekken, bijvoorbeeld. Veel lokale overheden kiezen voor het aanbesteden van diensten op het gebied van zorg en welzijn, als ze er al niet toe verplicht zijn. Ooit was ik verantwoordelijk voor de aanbesteding van het Welzijnswerk in Stadsdeel Amsterdam Zeeburg. Terugkijkend was ik nooit alleen maar enthousiast over dat proces. We organiseerden het – ook ingegeven door de omstandigheden – strak juridisch. Alles om organisaties die buiten de boot zouden vallen, maar geen juridische stok te geven om een hond te slaan. Maar juridisch dichtgetimmerd betekende ook dat het een papieren exercitie werd. Aanbieders stopten hun offerte in een envelop, die werd beoordeeld (de offerte, niet de envelop) en na het optellen van alle scores was er een nummer één.

Een papieren exercitie is natuurlijk veel te karig als je een aanbieder van welzijnsdiensten wilt selecteren. Welzijnswerk is mensenwerk. En het is werk van mensen voor mensen. Het stadsdeel betaalde weliswaar de rekening, en wilde graag dat het geld goed werd besteed, maar was natuurlijk niet de uiteindelijke klant, afnemer of gebruiker van de welzijnsdiensten. Dat waren (en zijn) de bewoners van het stadsdeel. Maar bij de keuze van de nieuwe aanbieder werden zij niet betrokken. Wel bij het opstellen van het bestek, of beter, het programma van eisen dat uiteindelijk leidde tot het bestek. Maar niet bij de keuze van de mensen die het werk uiteindelijk gingen doen.

Betrekken van burgers bij de keuze van de nieuwe welzijnsaanbieder is een hele heisa. Want papieren exercities, daar zijn overheden goed in. Maar samen met burgers een nieuwe welzijnsaanbieder selecteren kan natuurlijk wel. In Eindhoven deden ze het. Er was een selectiecommissie, waar een groot aantal bewoners in zat. Maar er kan natuurlijk meer. Je kunt aanbieders uitnodigen zichzelf te presenteren in de wijk. Op een avond, of tijdens een markt. Laat ze vertellen wat hun visie is op welzijnswerk, en op de wijk waar ze aan de slag willen. Organiseer een excursie langs de paradepaardjes van de aanbieders die meedingen naar de opdracht. En zo zijn er waarschijnlijk wel meer manieren te bedenken om welzijnsaanbieders te bekijken en te beoordelen.

Kan dat dan allemaal in een aanbestedingsprocedure? Helemaal zonder haken en ogen zal het niet zijn. Maar uiteindelijk is aanbesteden een kwestie van gezond verstand en goed fatsoen. Bedenk van te voren hoe je burgers wilt betrekken en wat je met hun oordeel gaat doen. Vraag je ze hun oordeel in punten te gieten, of hou je interviews waarin je ze vraagt wat ze eigenlijk vinden? Wees er duidelijk over naar aanbieders, zodat die weten wat ze te wachten staat. En zorg er voor dat hun inspanningen ook lonen. Scheep ze na een tijdrovende selectieprocedure niet af met een contractje voor twee jaar.

Het Nieuwe Aanbesteden is in ieder geval een procedure waarin de uiteindelijke gebruikers niet alleen meebeslissen over wat er gevraagd wordt, maar ook wie er gaat leveren.