Verhouden tot Verschuiving

Amsterdam stemde voor verandering, en dus zou het onlogisch zijn als PvdA en D66 nu samen zouden gaan, liet de Amsterdamse SP-voorman Laurens Ivens een paar dagen geleden weten. Belangeloos was zijn mededeling niet. Niet alleen D66 won in Amsterdam, ook de SP won fors. Net als D66 verdubbelde de partij zich. Laurens Ivens maakt er geen geheim van ook eens mee te willen regeren in de stad. Zo'n ambitie is mooi, en met de zes nieuw verworven zetels is de SP natuurlijk een serieuze kandidaat om te gaan besturen. Maar logisch is dat niet, net zo min als het logisch is dat PvdA en D66 samen gaan.

Het is niet logisch, omdat verkiezingen niet alleen verschuivingen laten zien, maar ook verhoudingen. De verschuivingen zijn duidelijk in het voordeel van D66 en de SP; samen wonnen ze maar liefst 10 zetels. Net zo duidelijk is dat de vorige coalitie zijn meerderheid heeft verloren, en fors. PvdA, VVD en GroenLinks verloren alle drie. Samen hebben ze nog 22 van de 45 zetels over; een verlies van acht. Dat is een duidelijke verschuiving.

Verschuivingen leiden tot nieuwe verhoudingen. En die nieuwe verhoudingen in de Amsterdamse gemeenteraad zijn een stuk minder duidelijk dan de verschuivingen. Maar liefst vier coalities zijn getalsmatig mogelijk.

D66 en PvdA hebben samen 24 zetels van de 45 zetels in de nieuwe gemeenteraad. Dat is een meerderheid. Geen comfortabele meerderheid, maar wel degelijk een meerderheid. Ook andere coalities hebben een meerderheid; D66 kan met twee middelgrote partijen in de raad ook aan de slag. VVD, SP en GroenLinks hebben ieder zes zetels. Een coalitie zonder de PvdA, met D66 en twee van die drie middelgrote partijen levert een meerderheid van 26 van de 45 zetels in de raad. En let wel, een samengaan van de PvdA met twee van die drie middelgrote partijen levert met 22 zetels geen meerderheid op. Zo'n minderheidscoalitie zou steun kunnen zoeken bij één van de drie partijen in de raad met één zetel, maar dat levert een wel heel wankele meerderheid op. Nog los van de onevenredig grote programmatische prijs die daarvoor ongetwijfeld betaald zou moeten worden.

D66, kortom, is winnaar van de verschuivingen en de verhoudingen. Er is geen coalitie denkbaar zonder D66. Dat is logica. Maar voor de rest is het een kwestie van onderhandelen. En bij onderhandelingen spelen veel meer zaken een rol dan alleen logica.